بیش فعالی در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟

کودکان بیش فعال عمدتا مشکلاتی نظیر نقص توجه و رفتار تکانشی را تجربه خواهند کرد. کودکان بیش فعال در قیاس با سایر کودکان، سطح انرژی بالاتری دارند، شما آنها را معمولا در حال دویدن، پریدن، انجام بازی‌های هیجانی و پر جنب و جوش خواهید دید. کودکان بیش فعال را کمتر در حالت‌هایی مانند نقاشی کشیدن یا انجام بازی‌های تمرکزی مشاهده می‌کنید، اکثرا به توصیه‌های والدین و اطرافیان گوش نمی‌دهند و از خواسته‌های خودشان پیروی می‌کنند.

بیش فعالی در کودکان یا همان اختلال ADHD معمولا خود را پیش از شروع 12 سالگی نشان می‌دهد اما در موارد زیادی نیز دیده شده است که علائم ابتدایی بیش فعالی کودک با آغاز سومین سال تولد، خود را رفته رفته نشان می‌دهد.

در این بخش از مقاله قصد داریم تا مهمترین علائم بیش فعالی در کودک را بررسی کنیم، کودک بیش فعال معمولا به اتفاقات پیرامون خود کم توجه است، از رفتارهای پر خطر نمیترسد و رفتارهای تکانشی دارد، البته ذکر این نکته الزامی است که این رفتارها و علائم می‌تواند در کودک بیش فعال حالت‌های خفیف یا شدید داشته باشد. در یکی از تحقیقات جالبی که پیرامون موضوع بیش فعالی در کودکان صورت گرفته بود مشخص شد که علائم بیش فعالی در کودکان پسر بیشتر از کودکان دختر دیده می‌شود و پسرها در قیاس با دخترها بیشتر مستعد ابتلا به اختلال ADHD هستند. حال در ادامه قصد داریم تا شایع‌ترین و مهمترین علائم بیش فعالی در کودک را بررسی کنیم:

• پر حرفی و به کار بردن جملات تکراری به صورت مداوم
• عدم تمرکز کافی در انجام کارهای روزمره و بازی‌های کودکانه
• عدم ترس و هراس از فعالیت‌های حادثه آفرین و خطرناک
• تحرک و جنب و جوش بیش از اندازه
• عدم توجه به توصیه‌ها و آموزش‌های والدین و اطرافیان

اگر شما احساس کردید که علائم و نشانه‌های بیش فعالی در کودک وجود دارد، این موضوع را با یک روانشناس متخصص حوزه کودک مطرح کنید تا بهترین روش درمان اتخاذ شود.

آیا بیش فعالی در کودکان زیر دو سال نیز دیده می‌شود؟

اطلاعات به دست آمده در مطالعات پیرامون این موضوع بیانگر این است که علائم بیش فعالی حتی در دوران نوزادی و بدو تولد نیز وجود دارد. کودکان زیر دو سال نیز ممکن است از دوران نوزادی و بدو تولد دچار اختلالات مربوط به ADHD باشند. این علائم معمولا با بی‌خوابی‌های مکرر خود را نشان می‌دهند، معمولا کودک زیر دو سال مبتلا به اختلال ADHD، تنها برای دقایق کوتاهی در آغوش مادر آرام می‌گیرد. شایان ذکر است که پیدایش این علائم و نشانه‌ها در کودک نشان دهنده‌ی بیش فعالی او به صورت قطع نیست! و این موضوع جهت بررسی بیشتر و تشخیص دقیق باید توسط پزشک متخصص پیگیری شود.

معمولا پزشک متخصص برای درمان بیش فعالی در کودک از دو روش پرکاربرد “دارو درمانی” و “روان درمانی” استفاده می‌کند.

درمان بیش فعالی کودک به روش دارو درمانی

همان طور که از نام این روش مشخص است، پزشک متخصص برای درمان بیش فعالی کودک، به سراغ استفاده از دارو می‌رود، پزشک متخصص معمولا به سراغ داروهایی با دسته‌بندی محرک و یا غیر محرک روان که برای درمان اختلال ADHD در کودکان وجود دارد می‌رود. شایان ذکر است که انتخاب نوع دارو و دوز مصرفی حتما باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.

درمان بیش فعالی کودک به روش روان درمانی

این شیوه درمانی بیشتر روان کودک بیش فعال را هدف قرار می‌دهد، عمدتا در این شیوه درمانی شاهد “گفتار درمانی”، “رفتار درمانی”، “آموزش‌های حیاتی به والدین” و “آموزش مهارت‌های اجتماعی” خواهیم بود.

طبیعتا نگهداری و زندگی کردن با کودک بیش فعال آداب و اصول خاص خود را خواهد داشت چرا که کودک مبتلا به اختلال ADHD، ناسازگاری رفتاری بیشتری از خود نشان می‌دهد و رفتارهای تکانشی او به رفتارهای بی‌پروا یا به ظاهر پرخاشگرانه منجر خواهد شد.

کودک بیش فعال با سخت‌گیری در مورد رعایت نظم و انضباط از سوی شما، رفتار مناسبی بروز نخواهد داد و در پیش گرفتن روش‌های سختگیرانه و تنبیهی برای این کودکان کارآمد نیست، بلکه شما باید روی مهرورزی و تمرکز بر مهارت‌سازی مانور بدهید و برای راهنمایی‌های دقیق‌ و صحیح‌ از یک روانشناس یا روانپزشک کودک کمک بگیرید.

در رویارویی با رفتارهای ناهنجار کودک بیش فعال، بسیاری از والدین به دلیل مشغله‌های زیادی که این روزها وجود دارد، تاب آوری کمتری از خود نشان می‌دهند و صد افسوس که آنها برای رفتارهایی که خارج از کنترل کودک بیش فعال رخ می‌دهد مسیر تنبیه، مجازات و یا سرزنش را در پیش می‌گیرند که رفتاری بسیار غلط است! شما باید در قبال رفتارهای ناهنجار کودک مبتلا به ADHD صبورتر ظاهر شوید، دلیل رفتارشان را بسنجید و از آنها بخواهید انگیزه انجام این رفتارها را به شما بگویند، حتما این نکته را گوشه ذهن داشته باشید که در بسیاری از موارد رفتار ناسازگار آنها ناشی از اضطرابی است که در آنها وجود دارد.

اگر کودک بیش فعال شما مانند سایر کودکان رفتار نمی‌کند، رفتار پر خطر دارد، با کودکان دیگر سخت ارتباط می‌گیرد و گوشه‌گیر است، به جای سرزنش و از بین بردن عزت نفس او، مانند یک فرشته نگهبان در کنار او باشید. شک نداشته باشید که اگر این کودکان در برابر این رفتارهایی که دارند با بی‌مهری اطرافیان هم رو به رو شوند، مشکلات و چالش‌های بیشتری خواهند داشت و رفته رفته احساس پوچی و بی ارزشی در آنها شدید و شدیدتر خواهد شد. این نکته را از یاد نبرید که رفتار صحیح والدین و اطرافیان نزدیک به کودک بیش فعال، به پرورش عزت‌نفس او کمک شایانی خواهد کرد.

کودک بیش فعال و تمایل شدید به دوستیابی با کودکان کم سن و سال‌تر

در اغلب اوقات دیده شده است که کودک مبتلا به ADHD، به جای برقراری ارتباط با کودکان هم سن خود، تمایل شدیدی به دوستیابی و ایجاد ارتباط با کودک کم سن و سال‌تر از خود را نشان می‌دهد! این موضوع به این علت است که اختلال ADHD در حقیقت یک تاخیر در رشد است! و کودک بیش فعال همیشه حس می‌کند که از نظر سنی، کوچکتر از سن واقعی خود هستند و دوستان کم سن‌تر از خودشان، به سطح بلوغ فعلی آنها نزدیک‌تر هستند. یکی دیگر از موارد جالبی که به عنوان علت این موضوع شناخته می‌شود این است که دوستان کم سن و سال‌تر از کودک بیش فعال، عمدتا حس رهبر بودن را به کودک بیش فعال القا می‌کنند و تجربه این حس برای کودک بیش فعال بسیار شیرین است.

آیا بازی‌های کامپیوتری می‌توانند باعث بیش فعال شدن کودک شوند؟

در مواردی دیده شده است که کودک مبتلا به اختلال ADHD، هنگام بازی‌های کامپیوتری رفتارهای هیجانی ناهنجار و مشکل ساز دارد، چرا که سیستم ویدئو گیم‌ها بر اساس القای هیجان بیشتر و پاداش فوری پیاده سازی و طراحی شده‌اند که خب همین موضوع سبب بروز رفتارهای ناهنجار بیشتر در کودک بیش فعال خواهد بود.

یکی دیگر از دلایل ناهنجاری رفتاری در کودک بیش فعال هنگام انجام بازی کامپیوتری این است که او تمرکز بیش از اندازه‌ای در هنگام بازی از خود نشان می‌دهد حتی سطح این تمرکز به قدری بالاست که در زمان توقف بازی، حس خشم و اضطراب را در آنها شعله‌ور می‌سازد. توصیه بر این است که ساعات بازی‌های کامپیوتری را برای کودک بیش فعال محدود در نظر بگیرید، فعالیت‌های میدانی، بازی‌های تمرکزی آرامش بخش و کتاب خوانی را به زمان‌های خالی روزمره او اضافه کنید.